Aspartam to jedna z najczęściej stosowanych substancji słodzących. Występuje praktycznie w większości napojów gazowanych typu light, czyli bez dodatku cukru. Jego niewątpliwą zaletą jest, że nie dostarcza kalorii i ma zdolność do nadawania słodkiego smaku produktom spożywczym. Jednakże czy pomimo jego atutów, warto go spożywać? Czy aspartam jest bezpieczny?
Aspartam to jedna z najczęściej stosowanych substancji słodzących. Występuje praktycznie w większości napojów gazowanych typu light, czyli bez dodatku cukru. Jego niewątpliwą zaletą jest, że nie dostarcza kalorii i ma zdolność do nadawania słodkiego smaku produktom spożywczym. Jednakże czy pomimo jego atutów, warto go spożywać? Czy aspartam jest bezpieczny?
Co to jest aspartam?
Aspartam to substancja syntetyczna o właściwościach słodzących. Związek został odkryty w II połowie lat 60. XX wieku. Aspartam należy do grupy substancji intensywnie słodzących, czyli słodzików, które pozyskuje się na drodze syntezy chemicznej i mają one silne dużą siłę słodzenia.
Co ciekawe, odkrycie aspartamu było przypadkiem! Do jego wynalezienia przyczyniły się badania, których celem było poszukiwanie lekarstwa na chorobę wrzodową. Jamesa M. Schlatter, chemik, który odkrył aspartam, podczas badań polizał swój palec i tak przekonał się o słodkim smaku związku.
Aspartam w przeszłości i obecnie
Już w latach 80. XIX wieku rozpoczęto stosowanie aspartamu jako dodatku do żywności. Natomiast zaraz po jego wynalezieniu, jeszcze przed wprowadzeniem do obrotu na rynku konsumenckim, rozpoczęto intensywne badania nad tym związkiem. Naukowcy chcieli poznać jego wpływ na zdrowie i profil bezpieczeństwa. Gdy potwierdzono brak szkodliwości aspartamu na zdrowie ludzi, dopuszczono go do spożycia na wielu rynkach na całym świecie.
Obecnie aspartam jest dodawany do produktów spożywczych przede wszystkim jako substancja słodząca. Jego dodatek do żywności oznaczany jest symbolem E951. Warto także wiedzieć, że producenci mogą dodawać aspartam do produktów spożywczych wyłącznie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności.
Czy należy obawiać się spożycia aspartamu?
Wokół spożycia aspartamu narosło wiele mitów i obaw. Nierzadko spotykamy się z licznymi wątpliwościami dotyczącymi tego słodzika. Zatem czy jego spożycie na pewno jest bezpieczne?
To, co powinno być dla nas bezwzględnym drogowskazem to stanowiska ekspertów – organizacje takie jak EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) czy FDA (Urząd ds. Żywności i Leków, USA) odpowiadają za analizę wszelkich związków, w tym dodatków do żywności, które producenci chcą wprowadzić na rynek. Warto zatem śledzić doniesienia wiarygodnych organizacji i unikać mitów rozpowszechnianych przed media popularnonaukowe.
Zgodnie z opinią Wspólnego Komitetu Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA) i Komitetu Naukowego ds. Żywności (SCF; teraz EFSA) aspartam spożywany w dawkach zgodnych z ADI (do 40 mg na kg masy ciała) jest bezpieczny i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Oświadczenie to jest wynikiem wielu analiz i badań naukowych, jak dotąd ponad kilku tysięcy.
Jednocześnie warto podkreślić, że wraz z rozwojem nowych technologii i metod badawczych, naukowcy pozyskują wyniki co raz to lepszej jakości. Może się więc zdarzyć, że w przyszłości stanowisko to może ulec zmianie, np. zmniejszy lub zwiększy się zakres bezpiecznej dawki. Aby być na bieżąco, warto śledzić wiarygodne źródła wiedzy. Jednocześnie mając wątpliwości co do słuszności danego składnika w diecie, zawsze warto także skonsultować się indywidualnie z dietetykiem klinicznym.
Korzyści ze spożywania aspartamu
Aspartam jako substancja słodząca cechuje się zdolnością do nadawania słodkiego smaku. Co ciekawe jest on prawie 200 razy bardziej słodki niż klasyczny cukier spożywczy. W konsekwencji, aby osiągnąć optymalny poziom słodkości, wystarczy zastosować go bardzo niewielkie ilości. Dzięki temu aspartam nie dostarcza kalorii, nie wpływa na poziom glukozy we krwi, a także nie wymaga wydzielania insuliny.
Jak wskazuje się w niektórych badaniach zastosowanie substancji słodzących takich jak aspartam, może pozwolić na rezygnację z innych kalorycznych substancji takich jak np. cukier. Taka zamiana potencjalnie może wspierać proces odchudzania się, zwłaszcza jeśli u danej osoby wyzwaniem jest rezygnacja ze słodkich napojów czy przekąsek. Takie postępowanie rekomenduje również Polskie Towarzystwa Badań nad Otyłością.
Co więcej, jak wskazują przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego słodziki (np. aspartam, stewia czy sukraloza) mogą pomóc w utrzymaniu właściwego poziomu glukozy we krwi. Jednocześnie należy pamiętać, że bezkaloryczne substancje słodzące są rekomendowane jako jeden z elementów prozdrowotnego stylu życia i odchudzania. Oznacza to, że oprócz spożywania słodzików niezbędne jest przestrzeganie zdrowej i odpowiednio dopasowanej diety, a także regularne wykonywanie aktywności fizycznej. Aby dowiedzieć się więcej na temat roli aspartamu w cukrzycy, przejdź tutaj.
Następnie, warto wiedzieć, że aspartam nie jest metabolizowany przez florę bakteryjną tworzącą płytkę nazębną w jamie ustnej. Dzięki temu zastępowanie cukru aspartamem wpływa korzystnie na zdrowe zębów, ponieważ nie nasila rozwoju próchnicy.
Kto powinien unikać aspartamu?
Aspartam, pomimo swoich zalet, w wybranych sytuacjach może działać szkodliwie. Mianowicie, związek ten przyjęty wraz z pożywieniem czy pod postacią słodzika jest poddawany procesom metabolicznym. W przypadku aspartamu jest on rozkładany na proste związki takie jak kwas asparaginowy, fenyloalaninę̨ i metanol.
W przypadku osób z fenyloketonurią (PKU), chorobą dziedziczoną genetycznie, fenyloalanina pochodząca z aspartamu stanowi zagrożenie dla zdrowia. Osoby z PKU, ze względu na zaburzenia pracy wybranych enzymów, nie są w stanie prawidłowo przetwarzać tego związku. Jego nadmiar gromadzi się w organizmie i zaburza funkcjonowanie. Warto podkreślić, że dotyczy to nie tylko fenyloalaniny powstającej w ramach metabolizowania aspartamu, ale także wszystkich innych produktów spożywczych będących źródłem tego związku. W konsekwencji osoby z fenyloketonurią nie powinny spożywać aspartamu.
Podsumowując, aspartam będący składnikiem napojów typu light, w świetle obecnej wiedzy, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia zdrowych osób dorosłych. Włączając aspartam do diety, zawsze pamiętajmy, że sama eliminacja cukru nie zwalnia nas z przestrzegania zdrowej diety ogółem czy aktywnego trybu życia. Spożywając słodziki pamiętajmy o umiarkowaniu, a w razie wątpliwości skonsultujmy się z doświadczonym dietetykiem klinicznym.
Bibliografia
- Zdrojewicz i wsp. Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy. Med Rodz 2015; 2(18): 89-93.
- Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. European Food Safety Authority 2013.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących. Diabetologia Kliniczna 2013:2: A63–A64:5.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.
- Wierzbicka. „Słodziki” – aspekty żywieniowe i zdrowotne. WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW, maj 2014.
Materiał zewnętrzny
