Ciąża jest ogromnym wyzwaniem zarówno dla organizmu przyszłej mamy, jak i dla psychiki obojga rodziców. Z tego względu coraz więcej par w trakcie planowania dziecka zadaje sobie pytania: jak przygotować się do ciąży i jak zwiększyć płodność, by jak najszybciej otrzymać pozytywny wynik testu ciążowego. Dowiedz się, jakie badania zrobić przed ciążą, jak zmodyfikować dietę i codzienne nawyki oraz sprawdź, o czym powinnaś pamiętać, zanim zajdziesz w ciążę.
Planowanie ciąży – od czego zacząć? Krok pierwszy: spotkanie z lekarzem
Przygotowania do zajścia w ciążę warto rozpocząć od wizyty u ginekologa. Podczas takiej wizyty, lekarz:
- zbierze szczegółowy wywiad dotyczący Twojego stanu zdrowia, chorób w rodzinie oraz przebiegu wcześniejszych ciąż,
- zapyta o datę ostatniej miesiączki oraz długość i przebieg cyklów menstruacyjnych,
- poprosi o listę wykonanych przez Ciebie szczepień oraz przebytych chorób zakaźnych,
- zapyta o przyjmowane leki i suplementy,
- wykona dokładne badanie ginekologiczne,
- przedstawi zalecenia, które pomogą Ci przygotować się do ciąży oraz określić najlepszy moment poczęcia,
- zaleci przyjmowanie suplementów przed ciążą.
Rozmowa z lekarzem to świetna okazja do rozwiania wszelkich wątpliwości dotyczących okresu starań o dziecko oraz ciąży. W gabinecie możesz zapytać m.in. o:
- optymalny termin pierwszej wizyty ciążowej,
- listę niepokojących objawów we wczesnej ciąży,
- możliwość kontynuowania pracy zawodowej po zajściu w ciążę,
- czas, kiedy powinnaś zgłosić się na kontrolę, jeśli starania o dziecko będą bezskuteczne.
Jak przygotować się do ciąży? Krok drugi: zmiana stylu życia
Podczas planowania ciąży warto również zweryfikować swój styl życia. Dieta, codzienne nawyki, aktywność fizyczna, praca zawodowa, higiena snu oraz poziom stresu mają wpływ nie tylko na zdrowie i samopoczucie przyszłej mamy i rozwój jej dziecka, ale też na płodność obojga partnerów. Co więcej, zdrowy styl życia może ograniczyć ryzyko wystąpienia poważnych powikłań ciąży (włącznie z poronieniem).
Zalecenia dla kobiet starających się o dziecko w dużej mierze pokrywają się z zaleceniami dotyczącymi reszty społeczeństwa. Wśród najważniejszych z nich można wymienić:
- Zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę.
- Regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną.
- Unikanie używek: alkoholu, papierosów i narkotyków.
- Zapewnienie odpowiedniej ilości odpoczynku i minimum 7-8 godzin snu każdego dnia.
- Redukcję stresu i ekspozycji na czynniki, które mogą niekorzystnie oddziaływać na rozwój dziecka (np. promieniowanie jonizujące, metale ciężkie).
Dieta przed ciążą: co i jak powinna jeść przyszła mama?
Prawidłowa dieta przyszłej mamy powinna być skomponowana w taki sposób, by dostarczyć kobiecie wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Przed poczęciem nie musisz jeszcze eliminować żadnych pokarmów – możesz jeść wszystko, lecz niektóre grupy produktów, np. fast foody, słodycze, gotowe dania, słone przekąski i słodzone napoje warto ograniczyć do minimum.
Dieta przyszłej mamy powinna bazować na wysokoodżywczych, nieprzetworzonych produktach: zbożach, warzywach, owocach, nabiale, jajach, rybach i mięsie. Jako dodatek warto wykorzystywać pestki, nasiona, oleje tłoczone na zimno, orzechy, a do gotowania i smażenia – oliwę z oliwek.
Kwas foliowy przed ciążą i jego znaczenie
Foliany, w tym kwas foliowy, odgrywają ważną rolę w przebiegu całej ciąży. Odpowiadają one za syntezę DNA, podziały komórkowe, biorą udział w procesie tworzenia krwi i rozwoju mózgu maluszka. Odpowiednia podaż kwasu foliowego w ciąży znacznie zmniejsza również ryzyko wystąpienia poronienia, anemii u mamy oraz wad cewy nerwowej i innych wad wrodzonych u dziecka.
Mając na uwadze korzyści płynące z suplementacji folianów, specjaliści zalecają wszystkim kobietom, nie tylko tym planującym ciążę, przyjmowanie kwasu foliowego każdego dnia. Jeśli do tej pory tego nie robiłaś, zacznij suplementować kwas foliowy na minimum 12 tygodni przed rozpoczęciem starań o dziecko.
Dowiedz się, jak długo i w jakich dawkach suplementować foliany w ciąży.
Przygotowanie do ciąży. Krok trzeci: badania przed ciążą
W obecnych zaleceniach towarzystw medycznych nie znajdziemy odpowiedzi na pytanie, jakie badania wykonać przed ciążą. To dlatego niektórzy lekarze ograniczają się do zlecenia kilku podstawowych badań, a inni poszerzają diagnostykę i dodatkowo kierują pacjentki na konsultacje do różnych specjalistów.
Twój lekarz może (ale nie musi) zlecić Ci następujące badana przed zajściem w ciążę:
- morfologię,
- badanie ogólne moczu,
- TSH,
- FT4,
- glukozę we krwi,
- grupę krwi i czynnik Rh,
- badania w kierunku HCV, HBs, VRDL (kiły) i HIV,
- badania w kierunku toksoplazmozy, różyczki i cytomegalii,
- cytologię,
- USG ginekologiczne,
- USG piersi,
- przegląd u stomatologa.
Przed rozpoczęciem starań o dziecko, przyszły tata również może wykonać niektóre badania, np.:
- morfologię,
- badanie ogólne moczu,
- badania w kierunku HCV, HBs, VRDL (kiły) i HIV,
- grupę krwi i czynnik Rh,
- badanie płodności u mężczyzn: ocenę jakości nasienia i ruchliwości plemników.
Podstawowy pakiet badań
Przedstawiony powyżej zakres badań laboratoryjnych jest dość szeroki. Jeśli jesteś zdrowa i nic Ci nie dolega, lekarz może zlecić Ci wykonanie jedynie „pakietu minimum”, do którego zaliczamy np.:
- morfologię krwi – to proste badanie krwi przed ciążą pozwala wykryć m.in. anemię, stan zapalny lub małopłytkowość,
- badanie ogólne moczu – umożliwi zdiagnozowanie m.in. zakażeń układu moczowego,
- badanie zewnętrzne i wewnętrzne na fotelu ginekologicznym,
- palpacyjne badanie piersi – prewencja nowotworów piersi,
- USG ginekologiczne – pozwala dokładnie ocenić anatomię narządów rodnych i wykluczyć czynniki, które mogłyby utrudnić zajście w ciążę (np. mięśniaki, endometriozę),
- cytologię – profilaktyka raka szyjki macicy.
Konsultacja stomatologiczna przed ciążą
Przed zajściem w ciążę powinnaś udać się na kontrolę do stomatologa. Jest to dobry moment na wyleczenie wszystkich ubytków – podczas ciąży próchnica i choroby dziąseł mogą się dodatkowo nasilać. Co więcej, ciężarnym odradza się wykonywanie zdjęć RTG, które są niekiedy konieczne do skutecznego leczenia zębów. Warto mieć również na uwadze, że bakterie odpowiedzialne za próchnicę mogą spowodować stan zapalny nie tylko w jamie ustnej, ale też w całym organizmie, co w najgorszych przypadkach prowadzi do poronienia lub porodu przedwczesnego.
Badanie płodności
Pary, które starają się o dziecko mogą wykonać również badania płodności. U mężczyzn jest to badanie nasienia, a u kobiet – badania pozwalające określić tzw. rezerwę jajnikową, m.in. USG transwaginalne, badania hormonów: FSH, AMH i inhibiny B.
Wspomniane 3 hormonalne badania płodności u kobiet wykonuje się pobierając próbkę krwi w określonym dniu cyklu. Wysokie poziomy inhibiny B i AMH przy niskim stężeniu FSH świadczą o wysokiej płodności kobiety. USG narządu rodnego wykonuje się zwykle w 2-5 dniu cyklu. Pozwala ono na określenie liczby pęcherzyków o średnicy 2-10 mm, a dodatkowo umożliwia sprawdzenie prawidłowości budowy macicy, jajników oraz jajowodów.
Badanie nasienia pozwala określić budowę, żywotność oraz ruchliwość plemników. Ocenia ono też ogólną liczbę plemników oraz ich koncentrację w mililitrze nasienia. Prawidłowy wynik badania oznacza, że mężczyzna ma dużą szansę na poczęcie dziecka (mówi się nawet o 85% w ciągu roku).
Badania genetyczne przed ciążą
Badania genetyczne nie należą do badań standardowo zlecanych parom starającym się o dziecko. Wykonuje się je zwykle w przypadkach, kiedy w rodzinie zdarzały się choroby o podłożu genetycznym. Mimo to, niektórzy rodzice pochodzący z rodzin beż żadnych obciążeń decydują o wykupieniu komercyjnych badań genetycznych, by upewnić się, że ryzyko poważnej wady chromosomalnej u ich pociechy będzie niewielkie.
Badania genetyczne dla par przed ciążą mogą być ukierunkowane na wykrycie konkretnej chorobotwórczej mutacji lub obejmować kilkaset genów odpowiadających za różne zaburzenia uwarunkowane genetycznie. Przed ich wykonaniem warto porozmawiać z lekarzem (najlepiej genetykiem), który doradzi wybór konkretnego rodzaju badania i dopasuje je do sytuacji danej pary.
Zanim zajdziesz w ciążę. Krok czwarty: wsparcie psychologiczne
Jednym z etapów przygotowań do ciąży może być też zapewnienie sobie szeroko pojętego wsparcia. W pierwszej kolejności zwykle myślimy tu o partnerze, najbliższej rodzinie i przyjaciołach. Warto rozmawiać z nimi o swoich obawach, prosić o radę lub pomoc w podjęciu decyzji. Dobrym pomysłem są też rozmowy o awaryjnych sytuacjach, które mogą zdarzyć się podczas ciąży, np. o konieczności leżenia łóżku, hospitalizacji lub bardzo złym samopoczuciu, utrudniającym normalne funkcjonowanie – to właśnie wtedy pomoc bliskich i wyręczenie Cię w codziennych obowiązkach mogą być na wagę złota. Wsparcie bliskich będzie potrzebne także parom, które już bardzo długo i bezskutecznie starają się o dziecko lub doświadczają niezwykle bolesnych strat ciąż.
Wszelkie wątpliwości i lęki warto również omawiać z innymi przyszłymi mamami lub z kobietami, które mają już dzieci – ich doświadczenia mogą pomóc złagodzić Twoje obawy, sprecyzować oczekiwania lub zaplanować najbliższą przyszłość.
Jeśli masz taką potrzebę, poproś o wsparcie specjalistę – psychologa lub psychoterapeutę. Możesz uczęszczać na indywidualne spotkania lub zdecydować się na terapię wspólnie z partnerem, by wspólnie przygotować się do Waszej nowej życiowej roli.
Porady dla przyszłej mamy. Krok piąty: bądź świadoma, co Cię czeka
Podczas przygotowań do ciąży warto sięgać po wartościową literaturę – nie tylko fachowe podręczniki i poradniki, ale też blogi, fora i grupy w mediach społecznościowych, na których przyszłe i obecne mamy dzielą się swoimi odczuciami dotyczącymi ciąży i macierzyństwa. Takie połączenie suchych faktów i specjalistycznej wiedzy z doświadczeniami, codziennymi problemami i rzeczywistością innych kobiet da Ci pełny obraz tego, jak wygląda czas oczekiwania na dziecko i następujące po nim życie z maluszkiem.
Cennym źródłem wiedzy są również kalendarze ciąży, które szczegółowo opisują kolejne tygodnie, miesiące i trymestry. Każdy etap ciąży jest inny i obfituje w rozmaite wyzwania, dlatego warto mieć świadomość tego, co może wydarzyć się podczas każdego z 9 miesięcy i 40 tygodni.
Poznaj kalendarz ciąży HiPP tydzień po tygodniu i miesiąc po miesiącu.
Objawy ciąży – jak rozpoznać, że się udało?
Kiedy rozpoczniesz już starania o dziecko, nie pozostaje Ci nic innego, jak tylko czekać na moment, kiedy będziesz mogła już wykonać test ciążowy i wypatrywać pierwszych objawów ciąży. Do najczęstszych symptomów ciąży pojawiających się w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu zaliczamy:
- brak miesiączki,
- nudności, mdłości i wymioty,
- senność i zmęczenie,
- nadwrażliwość na zapachy.
Są to klasyczne, „książkowe” objawy, które obserwuje u siebie większość ciężarnych. Oprócz nich, każda przyszła mama może zauważyć też inne symptomy świadczące o tym, że w jej brzuchu rozwija się maleństwo. Poznaj wszystkie wczesne objawy ciąży i sprawdź, jak je rozpoznać.
Źródła:
- Barczyński, Przygotowanie do ciąży, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/poczecie/61877,przygotowanie-do-ciazy
- Świątkowska, Poradnik żywienia kobiet w ciąży, http://www.imid.med.pl/images/poradnik-zywienia-dla-kobiet-w-ciazy.pdf
- Skowron, Czym jest rezerwa jajnikowa?, https://diag.pl/pacjent/artykuly/czym-jest-rezerwa-jajnikowa/
- Badania genetyczne przed ciążą – jakie warto wykonać?, https://diag.pl/pacjent/artykuly/badania-genetyczne-przed-ciaza-jakie-warto-wykonac/#3-Badania-genetyczne-przed-ciaza
- J. Iwanowicz-Palus i inni, Organizacja opieki przedkoncepcyjnej i okołoporodowej determinantą zdrowia rodziny i społeczeństwa, https://www.monz.pl/pdf-73410-10231?filename=Organizacja%20opieki.pdf
- Stupak i inni, Opieka przedkoncepcyjna – kiedy i dla kogo?, https://podyplomie.pl/ginekologia/29492,opieka-przedkoncepcyjna-kiedy-i-dla-kogo
- Stadnicka, Opieka przedkoncepcyjna, wyd. PZWL, Warszawa 2009.
- Stojko, E. Winkowska, Rola odpowiedniego przygotowania do ciąży, https://www.forumginekologii.pl/artykul/rola-odpowiedniego-przygotowania-do-ciazy
- Rola opieki przedkoncepcyjnej, http://forumpoloznych.wum.edu.pl/ciaza/rola-opieki-przedkoncepcyjnej/
- Baranowska, Opieka przedkoncepcyjna – na co zwrócić uwagę w staraniach o potomstwo?, https://www.szpitalzelazna.pl/opieka-przedkoncepcyjna-na-co-zwrocic-uwage-w-staraniach-o-potomstwo/
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, https://www.ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-dotyczace-suplementacji-u
- Poradnik dla kobiet w okresie prekoncepcji, https://pregna.com.pl/wp-content/uploads/2022/03/03_20220207_PREGNA_poradnik_prekoncepcja-full_web-PDF.pdf
